تشخیص سرطان خون به وسیله آزمایش خون و تفسیر آن - مجله رویای کره ای

آزمایش سرطان خون

وقتی از سرطان حرف می زنیم، باید این نکته را در نظر بگیرید که با یک بیماری ساده روبرو نیستیم. سرطان خون هم مانند بقیه انواع سرطان، بیماری پیچیده ای با انواع بسیار متنوعی است. بیماری که عوامل مختلفی در ایجاد آن دخیل هستند. تشخیص چنین بیماری هایی مانند ذات خود بیماری، کار ساده ای نیست. و معینا این کار با یک یا دو تست قابل انجام نیست. برای تشخیص هر یک از انواع سرطان های خون در کنار دانش تخصصی، به نتایج تست های زیادی احتیاج است. هر تست گامی در تشخیص نهایی سرطان خواهد بود. پزشک در کنار معاینات فیزیکی و سابقه پزشکی و خانوادگی، با استفاده از تست های لازم می تواند تشخیص قطعی سرطان را بدهد. برای تشخیص، دستور انجام آزمایش و بررسی نتیجه آزمایش سرطان خون می توانید به فوق تخصص خون و سرطان شناسی یا آنکولوژیسیت مراجعه کنید.

آزمایش سرطان خون به عنوان یک آزمایش تشخیصی؛ از مهم ترین آزمایش هاست که باید در زمان مناسب انجام گردد.

برای تشخیص، دستور انجام آزمایش و بررسی نتیجه آزمایش سرطان خون، به فوق تخصص خون و سرطان شناسی یا آنکولوژیسیت مراجعه کنید.

سرطان خون چیست؟سرطان خون یا لوکمی یا لوسمی، سرطان مربوط به سلول های خونی و مغز استخوان است. در سرطان خون، تکثیر سریع و خارج از کنترل سلول های غیر عادی در مغز استخوان اتفاق می افتد. سپس این سلول های غیر عادی وارد جریان خون می شوند. برخلاف دیگر سرطان ها، سرطان خون به طور کلی به شکل یک تومور نیست. و به این خاطر در تصویر برداری ها دیده نمی گردد.

انواع مختلفی از سرطان خون وجود دارد. برخی در بچه ها رایج تر هستند؛ برخی دیگر در بزرگسالان شایع تر است. درمان این بیماری، به نوع سرطان خون و عوامل دیگر بستگی دارد.

علائم و نشانه های متداول سرطان خون عبارتند از:

* تب یا لرز

* خستگی مداوم و ضعف

* عفونت های مکرر یا شدید

* کاهش وزن بدون علت

* غدد لنفاوی، کبد یا طحال بزرگ

* خونریزی و یا کبودی آسان

* خونریزی بینی مداوم

* نقطه های قرمز کوچک در پوست شما

* عرق ریختن بیش از حد، به خصوص در شب

* خستگی یا درد استخوان

انواع سرطان خونانواع عمده سرطان خون عبارتند از:

* سرطان خون لنفوسیتی حاد (ALL): این شایعترین نوع سرطان خون در بچه ها است. ALL می تواند در بزرگسالان نیز رخ دهد.

* سرطان خون میلوژن حاد ((AML: در بچه ها و بزرگسالان رخ می دهد. AML شایعترین نوع سرطان خون حاد در بزرگسالان است.

* سرطان خون لنفوسیتی مزمن (CLL). CLL ، شایع ترین سرطان خون مزمن در بزرگسالان بوده و ممکن است سالها بدون احتیاج به درمان باشد

* سرطان خون میلوژن مزمن (CML). این نوع سرطان خون عمدتا بزرگسالان را درگیر می نماید. فرد مبتلا به CML ممکن است قبل از اینکه وارد مرحله ای گردد که * سلولهای لوسمی با سرعت بیشتری رشد می نمایند، ماهها یا سالها علائم کمی داشته باشد و یا علائمی نداشته باشد.

* انواع دیگر نادرتری از لوسمی نیز وجود دارد ، از جمله لوسمی سلول مویی ، سندرم های میلو دیستپلاستیک و اختلالات میلوپرولیفراتیو.

عوامل خطر

عواملی که ممکن است خطر ابتلا به برخی از انواع سرطان خون را افزایش دهند عبارتند از:

درمان قبلی سرطان:

افرادی که انواع خاصی از شیمی درمانی و پرتودرمانی را برای سرطان های دیگر انجام داده اند ، خطر ابتلا به انواع خاصی از سرطان خون را دارند

اختلالات ژنتیکی:

به نظر می رسد ناهنجاری های ژنتیکی در بروز سرطان خون نقش دارند. برخی اختلالات ژنتیکی مانند سندرم داون با افزایش خطر ابتلا به سرطان خون در ارتباط است.

قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی:

قرار گرفتن در معرض برخی از مواد شیمیایی مانند بنزن - که در بنزین یافت می گردد و به وسیله صنایع شیمیایی استفاده می گردد - با افزایش خطر ابتلا به انواع سرطان خون مرتبط است.

سیگار کشیدن:

کشیدن سیگار خطر ابتلا به سرطان خون میلوژن حاد را افزایش می دهد.

سابقه خانوادگی سرطان خون:

اگر اعضای خانواده به سرطان خون مبتلا شده باشند ، احتمال ابتلا به این بیماری افزایش می یابد.

با این حال ، بیشتر افراد با عوامل خطر شناخته شده به سرطان خون مبتلا نمی شوند و بسیاری از افراد مبتلا به سرطان خون هیچ یک از این عوامل خطر را ندارند.

تشخیص سرطان خون

پزشک شما کار تشخیص را با یک بررسی سابقه پزشکی و معاینه کامل آغاز خواهد نمود. اما سرطان خون نمی تواند به طور کامل به وسیله یک معاینه فیزیکی تشخیص داده گردد. پزشکان در کنار معاینه و بررسی سوابق پزشکی، از انواع آزمایش های سرطان خون از جمله آزمایش های خون، شیمی، نمونه برداری (بیوپسی) و تصویربرداری برای تشخیص قطعی استفاده می نمایند.

آزمایش سرطان خون شامل چه آزمایش هایی است؟

تشخیص دقیق سرطان خون برای انتخاب برترین گزینه های درمانی اهمیت زیادی دارد. چندین آزمایش سرطان خون مختلف وجود دارند که می توانند برای تشخیص سرطان خون مورد استفاده قرار گیرند.

آزمایش شمارش کامل سلول های خونی، اطلاعاتی از قبیل تعداد گلبول های قرمز، گلبول های سفید خون و پلاکت ها را در اختیار پزشک قرار می دهد.

بررسی نمونه خون در زیر میکروسکوپ، بعلاوه می تواند به تشخیص سلول های غیر عادی در خون یاری می نماید.

بیوپسی (نمونه) بافت می تواند از مغز استخوان و یا غدد لنفاوی گرفته گردد. این نمونه ها برای وجود علائم و نشانه هایی از سرطان خون در بافت های اصلی بررسی می شوند. بررسی این نمونه های کوچک می توانند نوع سرطان خون و نرخ رشد آن را معین کند. بیوپسی از اندام های دیگر مانند کبد و طحال نیز می تواند اطلاعاتی در خصوص پخش شدن سرطان فراهم کند.

تست های دیگری برای پیدا کردن مارکرهای سطحی بر روی سلول ها (فلوسیتومتری) و بعلاوه تغییرات ژنتیکی (آزمایش سیتوژنتیک) در خصوص برخی از سرطان های خون انجام می شوند. لامبر پانکچر و بیوپسی غدد لنفی هم ممکن است برای تشخیص استفاده شوند.

سپس مرحله پیشرفت سرطان، در صورت تشخیص، بر مبنای عواملی چون علائم، نوع سرطان خون، تعداد سلول های غیر عادی در خون یا مغز استخوان معین می گردد.

هنگام صحبت در خصوص تشخیص سرطان خون، مهم است به یاد داشته باشید که سرطان خون فقط یک بیماری نست. یا حتی فقط چهار نوع فرعی ندارد. بلکه سرطان خون تنوع بسیار زیادی دارد.

دو نوع لوکمی که در زیر میکروسکوپ یکسان دیده می شوند، ممکن است بسیار متفاوت رفتار نمایند. و برخی از تست های زیر ممکن است به تشخیص برخی از تفاوت ها یاری نمایند.

ویژگی های تومور مارکر* به تشخیص یاری می نماید

برای افراد مبتلا به علائم ، تومور مارکر می تواند برای تشخیص سرطان و تشخیص آن از سایر بیماری ها با علائم مشابه استفاده گردد.

* نمایش علائم

اگر فردی مبتلا به سرطان است ، می توان از افزایش تومور مارکر برای معین اینکه آیا سرطان به سایر بافت ها و اندام ها (متاستاز) توسعه یافته و تا چه میزان استفاده کرد.

* پیش آگاهی می دهد

می توان از برخی نشانگرهای توموری برای معین میزان تهاجم سرطان استفاده کرد.

راهنمای انتخاب روش درمانی

تومور مارکر اطلاعاتی در خصوص اینکه کدام درمانها در برابر سرطان فرد مثر هستند ارائه می دهد.

این یک زمینه تحقیقاتی رو به رشد است

نظارت بر موفقیت درمان و تشخیص عود.

تومور مارکر می تواند برای نظارت بر اثر درمان ، به ویژه برای سرطان پیشرفته استفاده گردد.اگر سطح نشانگر کاهش یابد ، درمان ادامه دارد. اگر بالا بماند ، باید تنظیم گردد. (با این حال ، این اطلاعات باید با احتیاط مورد استفاده قرار گیرد ، زیرا شرایط دیگر گاهی اوقات می تواند باعث افزایش یا کاهش نشانگرهای تومور گردد.)

یکی از مهمترین کاربردهای تومور مارکر در کنار دستورالعمل های درمانی ، نظارت بر عود سرطان است.اگر نشانگرهای تومور قبل از درمان افزایش پیدا نمایند ، بعد از درمان سقوط نموده و سپس با گذشت زمان آغاز به افزایش نمایند ، ممکن است سرطان عود کند. (اگر بعد از عمل هنوز هم بالا باشد ، ممکن است همه سرطان ها برداشته نشوند).

آزمایش سرطان خون

در ادامه انواع آزمایش های سرطان خون که برای تشخیص این نوع سرطان استفاده می شوند را به تفصیل شرح داده ایم:

1: بررسی سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی

قبل از هر آزمایش سرطان خون، پزشک یک سابقه پزشکی و سرح حال مفصل از شما خواهد گرفت. یک سابقه پزشکی دقیق، کلید یک تشخیص ایده آل است. این کار شامل پرسیدن سوالاتی در خصوص علایم و نشانه هایی است که می توانند در ارتباط با سرطان خون باشند.

پزشک شما ممکن است این سوالات را از شما بپرسد:

1. چند وقت است که تب دارید؟
2. درجه حرارت بدن تان چقدر است؟
3. آیا اشتهایتان را از دست داده اید؟
4. آیا خونریزی شدید بعد از بریدگی را تجربه نموده اید؟
5. آیا اخیرا متوجه تغییری در وزن نشده اید؟
6. چه زمان متوجه وجود توده ها شدید؟
7. آیا این توده ها احساس می شوند؟ دردناک هستند؟ حرکت می نمایند؟
8. آیا احساس می کنید توده ها به تدریج در حال بزرگ تر شدن هستند؟
9. در تنفس با مشکل روبرو می شوید؟
10. آیا احساس می کنید در خواب زیاد عرق می کنید؟
11. آیا شما هیچ گونه دارویی مصرف می کنید؟
12. آیا هیچ کدام از اعضای خانواده شما دچار بیماری ای شده اند؟
13. چه زمانی احساس کردید که احتیاج به ویزیت به وسیله پزشک دارید؟

پاسخ به سوالات بالا می تواند منجر به مرحله بعدی تحقیقات گردد.

تست CBC یا شمارش کامل سلول های خونی و اسمیر (لام)خون محیطی

آزمایش شمارش کامل سلول های خونی یا CBC یکی از مهم ترین و اولین آزمایش های سرطان خون است که انجام می گردد. در تست CBC (Complete Blood Count) تعداد هر یک از سلول های خونی که به وسیله مغز استخوان فراوری شده اند، میزان گیری می گردد. یعنی: تعداد گلبول های سفید خون، گلبول های قرمز خون و پلاکت ها. تست CBC بعلاوه می تواند اطلاعاتی مهمی در خصوص شرایط این سلول ها به ما بدهد. از جمله این که آیا گلبول های قرمز خون بزرگ یا کوچک هستند.

در حالی که در سرطان خون اغلب افزایش در تعداد گلبول های سفید خون دیده می گردد، در خصوص سرطان خون حاد گاهی کاهش در انواع سلول های خونی نیز مشاهده می گردد. شرایطی که به عنوان پانسیوتوپنی (pancytopenia) شناخته می گردد.

CBC می تواند معین کند که آیا تعداد گلبول های سفید خون پایین است یا بالا. اما اطلاعات کافی در خصوص نوع سلول های سفید خون افزایش یافته یا کاهش یافته به ما نمی دهد.

لام خون محیطی یک تست بسیار مهم در فهرست آزمایش های سرطان خون در هنگام تشخیص تشخیص سرطان خون است. در یک لام خون محیطی، یک نمونه از خون بر روی اسلاید میکروسکوپی پخش می گردد و رنگ آمیزی می گردد. سپس این لام زیر میکروسکوپ بررسی می گردد.

همان طور که گفتیم در سرطان خون به علتی رشد و تکثیر سریع و بی رویه سلول ها، بسیاری از سلول های خونی نابالغ هستند. در حالت عادی این گلبول های سفید نابالغ (بلاست ها) تنها در مغز استخوان یافت می شوند. تست CBC این اطلاعات را در اختیار پزشک قرار نمی دهد. و برای فهمیدن این موضوع باید لام خون محیطی را بررسی کرد. چون در لام خونی، سلول های خونی به وسیله تکنسین زیر میکروسکوپ بررسی می شوند و هر گونه ناهنجاری در شکل، میزان و بلوغ سلول ها معین می گردد.

تفسیر تست CBC و لام خون محیطی برای انواع سرطان خون

یافته های معمول (که می تواند بسیار متنوع باشد) از تست CBC و لام خون محیطی برای چهار نوع اصلی سرطان خون عبارتند از:

از دیگر آزمایش های خون که می توانند به عنوان آزمایش سرطان خون به حساب آیند، عبارتند از :

* نشانگرهای تومور

* بررسی مایع مغز نخاعی (CSF)

BCR ABL1

* آزمایش ها ژنتیکی برای درمان سرطان هدفمند

* بررسی کروموزوم

تومور مارکرهای خون یا نشانگرهای سرطان در خون:

نشانگرهای توموری موادی هستند در بدن شما که به وسیله تومور فراوری می شوند.برخی از نشانگرهای تومور تنها به وسیله یک نوع سرطان فراوری می شوند. ولی برخی دیگر می توانند با چندین نوع ساخته شوند.پزشکان ممکن است از نشانگرهای تومور برای تشخیص یا یاری به تشخیص سرطان استفاده نمایند.

انواع مختلفی از تومور مارکرهای رایج را بشناسید:

CA125 در ارتباط با سرطان تخمدان و سینه

CA15-3 در ارتباط با سرطان سینه

PSA و Free PSA در ارتباط با سرطان پروستات

CEA یک نشانگر عمومی سرطان بخصوص برای دستگاه گوارش است، بعلاوه پیگیری موفقیت آمیز بودن عمل جراحی بدنبال برداشتن تومور است.

AFP در ارتباط با سرطان های کبد، بیضه و یا تخمدان

CA19-9 در ارتباط با سرطان پانکراس

3: آزمایش های شیمی خون

تست های شیمی خون، میزان مواد شیمیایی ویژه ای را در خون میزان گیری می نمایند. این تست های می توانند نشان دهنده عملکرد اندام های مختلف باشند.

این تست ها می تواند به پزشکان در یافتن مسائل یا عملکرد غیرطبیعی کبد یا کلیه که ناشی از توسعه سلول های سرطان خون است، یاری نمایند. نتیجه این تست ها بعلاوه می تواند در معین مرحله پیشرفت سرطان به پزشک یاری کند.

آزمایش های شیمی خون که در فهرست آزمایش های سرطان خون قرار دارند و نتیجه آنها می تواند در سرطان خون بالاتر از حد معمول باشد، عبارتند از:

* نیتروژن اوره خون (BUN)

* کراتینین

* فسفات

* لاکتات دهیدروژناز (LDH)

* آلانین آمینوترانسفراز (ALT)

* آسپارتات آمینوترافسفراز (AST)

* اوریک اسید

4: تست های انعقاد خون

تست هایی وجود دارند که فاکتورهای لخته نماینده خون را میزان گیری می نمایند تا عملکرد بدن برای انعقاد خون بررسی نمایند. میزان غیرطبیعی فاکتورهای انعقاد خون ممکن است در سرطان خون اتفاق بیفتد. به این علت این تست های هم جزء آزمایش های سرطان خون شمرده می شوند. از تست های زیر برای بررسی فاکتورهای انعقادی استفاده می گردد:

* سطح فیبرینوژن

* زمان پروترومبین (PT)

* زمان ترومبوپلاستین جزئی (PTT)

* نسبت نرمال شده بین المللی (INR)

5: بیوپسی مغز استخوان و آسپیراسیون مغز استخوان

بیوپسی، در بین آزمایش های سرطان خون به عنوان استاندارد طلایی برای تشخیص قطعی سرطان خون شناخته می گردد. در خصوص بیشتر انواع سرطان خون، آزمایش خون برای تشخیص قطعی سرطان خون کافی نیست. و یک نمونه برداری از مغز استخوان باید انجام گردد. در خصوص CLL، گاهی ممکن است تشخیص بر اساس تست های خون بالا داده گردد، اما بیوپسی مغز استخوان هنوز می تواند در معین مرحله پیشرفت سرطان یاری کند. مغز استخوان منبع ایجاد سلول های سرطانی در لوکمی و بعلاوه همه سلول های خونی یافت شده در لام خون محیطی است.

در آسپیراسیون مغز استخوان، یک سوزن باریک و دراز به مغز استخوان لگن (یا گاهی استخوان سینه) وارد می گردد. بعد از برداشتن نمونه آسپیراسیون مغز استخوان، نمونه بیوپسی هم برداشته می گردد. وقتی نمونه برداشته شد برای بررسی به آزمایشگاه فرستاده می گردد. برای بررسی نمونه ابتدا برش های نازکی از نمونه تهیه و رنگ آمیزی می گردد و یک لام از نمونه تهیه می گردد. سپس این لام برای بررسی وجود سلول های غیر طبیعی به وسیله هیستوپاتولوژیست در زیر میکروسکوپ بررسی می گردد.

بیوپسی، در بین آزمایش های سرطان خون به عنوان استاندارد طلایی برای تشخیص قطعی سرطان خون شناخته می گردد.

تفسیر بیوپسی و آسپیراسیون مغز استخوان

در مغز استخوان معمولی، بین 1 تا 5 درصد از سلول ها، سلول های بلاست یا گلبول های سفید نابالغ هستند که به طور معمول در خون یافت می شوند.

در صورتی که حداقل 20% از سلول ها، بلاست (لنفوبلاست) باشند، تشخیص ALL (سران خون لنفوئیدی حاد) داده می گردد. در خصوص AML، وجود کمتر از 20% بلاست (میوبلاست) در کنار یک تغییر کروموزمی خاص، برای تشخیص قطعی کافی است.

علاوه بر بررسی تعداد سلول های مختلف در مغز استخوان، پزشکان الگوی این سلول ها را نیز بررسی می نمایند. برای مثال، در خصوص CLL، اگر سلول ها به صورت گروهی یافت شوند، احتمال وجود بیماری بیشتر است.

نسبت سلول های سرطانی به سلول های سالم هم می تواند نقش قابل توجهی در فرایند تشخیص بیماری داشته باشد.

6: سیتوشیمی

در بررسی سیتوشیمی، نحوه رنگ گرفتن سلول های خونی و مغز استخوان به وسیله رنگ های خاصی بررسی می گردد. رنگ های خاصی وجود دارند که به مواد خاصی که در برخی از انواع سلول های سرطانی و یا بلاست ها وجود دارند، متصل می شوند. بعد نمونه رنگ آمیزی شده در زیر میکروسکوپ بررسی می گردد.

سیتوشیمی به پزشکان در معین نوع سلول های سرطانی موجود در بدن یاری می نماید. نتایج سیتوشیمی می تواند در تشخیص AML از ALL یاری نماینده باشد.

7: ایمونوفنوتیپینگ

ایمنوفنوتیپینگ مطالعه پروتئین هایی است که به وسیله سلول ها بیان می شوند. از این تست برای معین نوع یا نوع فرعی سرطان خون استفاده می گردد.

ایمونوفنوتیپینگ در واقع فرآیند جستجوی پروتئین های منحصر به فرد روی سطح سلول هاست. در ژنتیک، ژنوتیپ به ویژگی های یک ژن اشاره دارد. در حالی که فنوتیپ ویژگی های فیزیکی (مثل چشم آبی) را توصیف می کند. انواع مختلف سرطان خون، فنوتیپ های متفاوتی دارند.

ایمنوفنوتیپینگ از یک واکنش آنتی ژن-آنتی بادی خاص برای شناسایی پروتئین ها در بافت ها یا سلول ها استفاده می کند. در این تست از آنتی بادی مونوکلونال نشان شده با برچسب فلورسنت یا برچسب آنزیم خاص استفاده می گردد. آنتی بادی هایی که تنها به آنتی ژن خاصی متصل می گردد. برچسب آنزیم یا فلورسنت به پزشکان این اجازه را می دهد تا سلول های سرطان خون (یا بلاست ها) را تشخیص دهند.

ایمونوهیستوشیمی و فلوسیتومتری دو روش رایج هستند که در ایمونوفنوتیپینگ برای تشخیص سرطان خون مورد استفاده قرار می گیرند.

8: فلوسیتومتری

فلوسیتومتری روشی برای دسته بندی سلول ها با استفاده از برچسب های فلورسنت روی سطح آن هاست. در فلوسیتومتری، سلول های مغز استخوان (یا سلول های خونی محیطی) با آنتی بادی های خاصی پوشیده می شوند. در این روش با استفاده از این آنتی بادی ها در پی شناسایی پروتئین های خاصی در در سطح سلول ها هستیم. سپس نور لیزر به انها تابیده می گردد. اگر این پروتئین ها در سح سلول وجود داشته باشند و آنتی بادی ها به آنها چسبیده باشند، نوری از آنها ساطع می گردد. این نور به وسیله کامپیوتر بررسی می گردد.

روش فلوسیتومتری به تعریف ویژگی های منحصر به فرد سلول های سرطان خون و یا بلاست ها یاری می کند. این ویژگی ها می توانند به پزشک ها یاری نمایند تا یک تشخیص اولیه داشته باشد. و بعلاوه پاسخ به درمان را با استفاده از حداقل بیماری به جای مانده (MRD) بسنجد.

MRD به این معنی است که بلاست هایی در مغز استخوان وجود دارد که با استفاده از تست های آزمایشگاهی استاندارد (مانند روش های میکروسکوپی) شناسایی نشده اند. اما این بلاست ها با استفاده از آزمون های حساس تری مانند فلوسیتومتری یا واکنش زنجیره پلیمراز (PCR) شناسایی می شوند.

از روش فلوسیتومتری بعلاوه می توان برای معین میزان DNA در سلول های سرطان خون استفاده کرد. که می تواند در برنامه ریزی برای درمان مفید باشد. در ALL سلول هایی که DNA بیشتری نسبت به سلول میانگین دارند، نسبت به شیمی درمانی بهتر جواب می دهند.

9: ایمونوهیستوشیمی

ایمونوهیستوشیمی مشابه با فلوسیتومتری است. با این تفاوت که در ایمنوهیستوشیمی به جای استفاده از لیزر برای جستجوی نور ساطع شده از پروتئین های نشان شده با آنتی بادی، به علت تغییر رنگ می توان آنها را زیر میکروسکوپ مشاهده کرد.

ایمونوهیستوشیمی از میکروسکوپ برای تماشا برچسب های ایمونوپراکسیداز استفاده می کند. این روش بعلاوه به پزشکان این اجازه را می دهد که سلول سرطانی و اطراف آن را به دقت مشاهده کند.

در خصوص سرطان های خون حاد (ALL و AML) این مطالعات می تواند در معین نوع فرعی بیماری مفید باشد. و در خصوص سرطان ALL می تواند به معین نوع سلول درگیر در سرطان یاری کند (سلول های B یا T). این تست ها بعلاوه در تائید تشخیص CLL می توانند مفید باشند.

10: سیتوژنتیک و مطالعات مولکولی

مورد بعد در فهرست آزمایش سرطان خون، تست های سیتوژنتیک و کروموزومی است. سیتوژنتیک شامل مشاهده کروموزوم ها در سلول های سرطانی در زیر میکروسکوپ و بررسی وجود ناهنجاری هاست. در این بررسی کرومزوم های سلول های سرطانی، تعداد، میزان، شکل و نحوه آرایش کروموزوم ها بررسی می گردد.

با توجه به روشی انجام مطالعات سیتوژنتیک (سلول های سرطانی زمانی را برای رشد احتیاج دارند) نتایج این مطالعات حداقل بعد از دو تا سه هفته پس از انجام بیوپسی مغز استخوان، معین خواهند شد.

مطالعات کاریوتیپ سیتوژنتیک، نشان دهنده ناهنجاری های کروموزومی است. مطالعات سیتوژنتیک، علاوه بر تعریف دقیق تر نوع سرطان خون، می تواند به برنامه ریزی برای درمان یاری کند. برای مثال، در ALL، سلول های سرطان خون که بیش از 50 کروموزوم دارند، نسبت به درمان بهتر واکنش می دهند.

برخی از اختلالات کروموزومی اصلی را می توان با نگاه کردن به سلول های زیر میکروسکوپ شناسایی کرد. اما بیشتر تغییرات در DNA احتیاج به بررسی دقیق تر با دیگر مطالعات مولکولی دارد، از جمله هیبریداسیون فلورسانس درجا (FISH) و واکنش زنجیره پلیمراز (PCR).

11: هیبریداسیون فلورسانس درجا (FISH)

FISH یک تست ژنتیک مولکولی است که برای تشخیص ناهنجاری های کروموزومی و دیگر تغییرات ژنتیکی در سلول های لوکمی و یا بلاست ها استفاده می گردد. در این روش از رنگ های ویژه ای برای تشخیص تغییرات در کروموزوم ها یا ژن های خاصی استفاده می گردد. تغییراتی که زیر میکروسکوپ تشخیص داده نمی شوند. در این روش از کاوشگر DNA ویژه ای که با رنگ های فلورسنت نشان گذاری شده اند، استفاده می گردد. FISH برای متمایز کردن لوکمی های که شبیه به هم هستند، اما ناهنجاری های ژنتیکی متفاوتی دارند، و ممکن است احتیاج به درمان متفاوت داشته باشند، استفاده می گردد.

برای مثال در سرطان خون میلوئیدی مزمن (CML)، این تست می تواند در پی تکه هایی از ژن فیوژنBCR / ABL1 (کروموزوم فیلادلفیا) بگردد.

حدود 95 درصد از افراد مبتلا به CML این کوتاه شدگی را در کروموزوم 22 دارند. 5 درصد دیگر هنوز این فیوژن ژن غیر طبیعی BCR/ABL1 را در آزمایش بعدی خواهند داشت. کروموزوم فیلادلفیا در خصوص ALL هم یافته مهمی به شمار می آید. در خصوص CLL، مطالعات سیتوژنتیک کمتر مفید هستند.

12: واکنش زنجیره ای پلیمراز (PCR)

PCR روشی است که از آن برای ساخت هزاران کپی از یک بخش ژن خاص استفاده می گردد. تا بتوان آن را در آزمایشگاه بررسی کرد. از PCR برای پیدا کردن جهش های DNA، وارونگی ها یا حذف در ژن ها که با انواع خاصی از سرطان خون مرتبط هستند، استفاده می گردد.

همچون FISH، واکنش زنجیره پلیمراز (PCR) می تواند تغییراتی در کروموزوم ها و ژن ها پیدا کند که به وسیله سیتوژنتیک دیده نمی شوند. PCR در یافتن تغییراتی که تنها در تعداد کمی از سلول های سرطانی وجود دارند، مفید است.

برای مثال در خصوص تشخیص CML، از PCR حساسیت بسیار بالایی برای پیدا کردن ژن BCR / ABL دارد. حتی زمانی که علایم دیگر CML در تست های کروموزومی دیگر پیدا نشده اند.

لامبر پانکچر (سوراخ نخاعی)

از دیگر آزمایش های سرطان خون، لامبر پانکچر است. در برخی از انواع سرطان خون،یک لامبر پانکچر می تواند برای بررسی دقیق تر حضور سلول های سرطان خون که در در مایع مغزی نخاعی منتشر شده اند، مفید باشد. مایع مغزی نخاعی (CSF) مایعی است که مغز و نخاع را در برگرفته است.

لامبر پامکچر ممکن است برای افراد مبتلا به ALL، و بعلاوه افراد مبتلا به AML که علائم انها خبر از انتشار سلول های سرطانی در مایع مغری نخاعی می دهد، انجام گردد.

در لامبر پانکچر، فرد در حالی که زانوی خود را جمع نموده است و سر رو به پایین است، روی میز دراز می کشد. بعد از ضدعفونی کردن و بی حسی، یک سوزن نازک و بلند از قیمت پایین کمر وارد ستون فقرات می گردد. و با این روش از مایع مغزی نخاعی اطراف نخاع، نمونه برداری انجام می گردد. سپس این مایع برای بررسی بیشتر برای پاتولوژیست ارسال می گردد.

14: بیوپسی گره لنفی

نمونه برداری از گره لنفی که در آن بخشی یا تمام گره لنفی برداشته می گردد، به ندرت برای تشخیص سرطان خون انجام می شوند. بعد از نمونه برداری، پاتولوژیست نمونه را زیر میکروسکوپ بررسی می نماید. در این بررسی پزشک در پی اثبات وجود سلول های سرطانی، یا تشخیص نوع سرطان و سریعت رشد سلول های سرطانی است.

در موارد CLL در صورت وجود گره های لنفی بزرگ یا در صورتی که مشکوک به پخش CLL به گره های باشیم، بیوپسی غدد لنفی انجام می گردد.

15: تصویر برداری

از دیگر آزمایش های سرطان خون، تست های تصویربرداری است. تست های تصویربرداری معمولا به عنوان یک روش تشخیصی برای سرطان خون مورد استفاده قرار نمی گیرند. زیرا سرطان های مربوط به خون مانند لوکمی اغلب تومور تشکیل نمی دهند. با این حال، تست های تصویر برداری ممکن است در معین مرحله پیشرفت لوکمی هایی مانند CLL مفید باشند.

تصویربرداری اشعه ایکس

اشعه های ایکس، از قبیل اشعه ایکس از قفسه سینه یا استخوان برای تشخیص سرطان خون استفاده نمی شوند. اما ممکن است در نشان دادن اولین علائم وجود اختلال در بدن به کار بیایند. برای مثال تصویربرداری اشعه ایکس ممکن است بزرگ شدن غدد لنفاوی یا نازک شدن استخوان ها را نشان دهد.

CT اسکن

یک سی تی اسکن می تواند از یک سری تصویر اشعه ایکس برای ایجاد یک تصویر سه بعدی از داخل بدن استفاده کند. CT اسکن در بررسی گره های لنفی در قفسه سینه و یا دیگر منطقه ها بدن و بعلاوه بزرگ شدن طحال یا کبد، مفید باشد.

تصویر برداری رزونانس مغناطیسی MRI

MRI از نیروهای مغناطیسی قوی برای ایجاد تصویری از داخل بدن استفاده می کند. در این روش از اشعه استفاده نمی گردد. استفاده از MRI ممکن است در تشخیص لوکمی هایی که مغز با نخاع را درگیر می نمایند، مفید باشد.

توموگرافی با گسیل پوزیترون (PET / CT یا PET / MRI)

در یک اسکن PET، گلوکز رادیو اکتیو به بدن تزریق می گردد. این گلوکر رادیو اکتیو به وسیله سلول هایی که بیشتر فعال هستند (مانند سلول های سرطانی) جذب می شوند. PET در بررسی تومورهای جامد بیشتر از سرطان خون مفید خواهد بود. اما ممکن است در بررسی لوکمی های مزمن، به خصوص زمانی که نگران انتشار آنها به لنفوما وجود دارد، مفید باشد.

سونوگرافی

سونوگرافی از امواج صوتی فرکانس بالا برای ایجاد تصاویری از ساختارهای داخل بدن استفاده می کند. از سونوگرافی برای تماشا اندام های داخلی مانند کلیه ها، کبد یا طحال، استفاده می گردد. اندام هایی که ممکن است در سرطان خون تحت تاثیر قرار بگیرند.

چه زمان به دکتر مراجعه کنیم و در چه صورتی آزمایش سرطان خون دهیم؟در صورتی که بیمار دچار کاهش وزن، عرق ریزی شبانه، خستگی باشد یا اینکه به راحتی کبود گردد یا خونریزی کند، آنکولوژیست ممکن است آزمایش های تشخیصی سرطان خون را برای بیمار درخواست دهد.

در بسیاری موارد در یک آزمایش خون ساده، افزایش تعداد گلبول های سفید خون یا سلول های غیر طبیعی دیده می گردد که می تواند خبر از سرطان خون بدهد. در این موارد نیز پزشک ممکن است تست های دیگری را برای تشخیص عامل این اتفاق درخواست بکند.

ممکن است افراد مبتلا به سرطان مزمن، تا قبل از تشخیص هیچ علائمی نداشته باشند. این احتمال در خصوص بیماران مبتلا به سرطان خون مزمن در مقایسه با حاد بیشتر است. در سرطان خون حاد علائم به سرعت خود را نشان می دهند. و ممکن است حال بیمار در عرض چند هفته رو به وخامت برود.

افراد مبتلا به سرطان خون ممکن است احساس خستگی نمایند. چون آن ها میزان طبیعی از گلبول های قرمز خون (برای حمل اکسیژن در اطراف بدن) را ندارند. آن ها ممکن است به آسانی کبود شوند و یا خونریزی داشته باشند، چون به تعداد کافی پلاکت ندارند تا جلوی خونریزی را بگیرد. و ممکن است عفونت های مکرر داشته باشند، چون آن ها به میزان معمول گلبول سفید عادی فراوری نمی نمایند تا بتوانند پاسخ ایمنی درستی به میکروب ها و دیگر عوامل خارجی و داخلی بدهند.

علائم دیگری مانند عرق شب، کلی تر هستند و اختصاصیت کمتری برای سرطان خون دارند. اما می توانند نشانه این باشند که بدن در حال مبارزه با سرطان خون است.

راهنمای مراجعه به فوق تخصص آنکولوژی

سرطان خون از پیچیده ترین بیماری هایی است که انسان می تواند با آن سر و کله بزند. در صورتی که علائم مشکوک به سرطان دارید یا سابقه دیگر سرطان ها و یا سرطان خون را در خانواده داشته اید، بهتر است هر چه سریع تر با متخصص خون و سرطان شناسی یا آنکولوژیست درمیان بگذارید. متخصصین خون و سرطان شناسی می توانند در صورت احتیاج شما را هدایت نموده و برای تشخیص و یا رد احتمال سرطان برای شما آزمایش هایی را طراحی نمایند.

منبع:

سایت دکترتو

سایت خیریه رضوی

سایت آزمایشگاه حسینی نسب

منبع: راسخون