خشکی زاینده رود؛ زمانی اینجا زنده رود بود - مجله رویای کره ای

اهمیت این رود از این جهت است که بسیاری، اصفهان را هدیه زاینده رود می دانند؛ چرا که این شهر از شرق، شمال و جنوب با کویر هم جوار است و باید آن را شهری کویری به شمار آورد، اما در سالیان متمادی، شهر اصفهان و حومه در سال های خشک یا مرطوب همیشه 18 درصد سهم کل آب زاینده رود را به خود اختصاص داده است.

زاینده رود، رودخانه آب شیرین و دائمی حوزه داخلی ایران، از قدیم به ضرورت بهره برداری مناسب در منطقه خشک با اقلیم ناپایدار اصفهان و حومه، دارای نظم (تقسیم نامه) ویژه ای بوده است و آخرین تقسیم نامه آن در عرف جامعه محلی بنام طومار شیخ بهایی موسوم شده است.

بر اساس این طومار کل آب رودخانه به 33 سهم کلی و 275 سهام جزئی تر، بین 7 بلوک آبخور آنکه از حدود 70 کیلومتری غرب اصفهان تا 120 کیلومتری شرق این شهر ادامه داشته، تقسیم شده است.

تقسیم آب بر اساس طومار از 75 روز بعد از نوروز تا آخر آبان ماه به مدت 160 روز مجری بوده و در فصول سرد سال که احتیاج به آبیاری وجود نداشته است، به اصطلاح رودخانه آزاد بوده و هر کس به هر مقدار احتیاج داشته است می توانسته از آن بهره برداری کند. از ویژگی های اصلی طومار یکی این است که در آن هیچ روستا و مزرعه در کل منطقه و هیچ باغ و محله ای در داخل شهر از قلم نیفتاده است.

زاینده رود از سال 1386 جریان دائمی خود در کل مسیر را از دست داده و خشک شدن آن در شهر اصفهان بسیار تأثیر گذار بوده است.

در منابع مختلف عمده ترین دلایل خشک شدن زاینده رود خشکسالی در بالا دست، تبدیل مرتع به باغ در بالادست، استقرار صنایع آب بر، الگوی کشت نامناسب در پایین دست، انتقال آب، نادیدن گرفته شدن حق آبه شیخ بهایی و برداشت بی رویه آب در مسیر رودخانه عنوان شده است.