ساخت کتابخانه های عشایری تجربه زیستی لازم دارد - مجله رویای کره ای

مسابقه ملی طراحی کتابخانه عشایری با هدف مشارکت اهالی طراحی، هنر و فرهنگ؛ به ویژه طراحان معماری و صنعتی، فعالان فرهنگی عرصه کتاب و همچنین حوزه عشایری برگزارشد. این مسابقه ملی تلاش کرد به این پرسش پاسخ بدهد که یک کتابخانه سیار عشایری به عنوان یک مرکز فرهنگی موقت، چطور می تواند به صورت دائم با این قشر همراه شود.

مختارپور، دبیر کل نهاد کتابخانه های عمومی کشور در این مراسم گفت: توسعه ارائه خدمات کتاب و کتابخانه ای برای همه اقشار جامعه در تمام این سرزمین که دارای چهار فصل متنوع است؛ ازاهداف نهاد کتابخانه های عمومی کشور است. همچنین سهولت دسترسی به کتاب و کتابخانه در همه جای کشور؛ از وظایف نظام است که منطبق بر عدالت فرهنگی است.

وی با بیان این که یکی از اقشار عزیز کشور ما عشایر هستند که متاسفانه در سال های اخیر به دلیل عدم رسیدگی و مسائل معیشتی، این جمعیت کاهش چشمگیری داشته است، گفت: این قشر همچنان قشر قابل توجه و موثری در کشور ما هستند، شرایط زندگی خاصی دارند، در زمینه پرورش دام و برخی محصولات کشاورزی و همچنین کمک به حفظ امنیت منطقه ها مرزی، نقش موثری را ایفا می کنند.

دبیر کل نهاد کتابخانه های عمومی کشور تاکید کرد: با توجه به شیوه زندگی این قشر، این فکر به فکر برخی از مدیران و معاونان نهاد کتابخانه های عمومی رسید که امکان ویژه ای را برای دسترسی به کتاب در بخش جامعه عشایری فراهم کنند و با توجه به این که این گروه، محل زندگی ثابتی ندارند و ماه هایی از سال را با توجه به شرایط اقلیمی در مکان های مختلف سپری می کنند، باید برای نوع خدمت رسانی به آن ها شرایط خاصی را در نظر گرفت.

وی اضافه نمود: برهمین اساس پیشنهادی را در این زمینه مطرح کردم و آن را با معاون برنامه ریزی نهاد کتابخانه ها در میان گذاشتم. بر اساس این پیشنهاد یک تیم از نهاد کتابخانه های عمومی به همراه داوطلبانی که در این طرح شرکت کردند، همچنین مدیران این پروژه و یک گروه مستندساز؛ یک دوره کوتاهی با عشایر همراه شوند تا طراحان بتوانند ابعاد مختلف زندگی عشایر از قبیل نوع حرکت و آب و هوا را ببینند و لمس کنند. چراکه این تجربه قطعاً در طرح های آن ها تأثیرگذار خواهد بود.

مختارپور گفت:برخی از این طرح ها بسیار خوب بودند اما تعیین بود تجربه زیستی و آگاهی از اقلیم و شرایط، همراه این طرح ها نبوده است. با توجه به نزدیک شدن فصل پاییز و زمستان، بهتر است این گروه هرچه زودتر، امکانات و تجربه زیستی زندگی با عشایر را فراهم کنند.

در ادامه این مراسم، متکی، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی در این مراسم بیان کرد: وقتی به یک مساله یا اولویت یا شکل دیگری از زیستن فکر می کنیم؛ این مساله امکانی را ایجاد می کند تا دیگرانی هم که در این طیف مخاطبان خاص ما قرار ندارند؛ تجربه زیستی متفاوتی را ملاحظه کنند. این مساله که اکنون بحث طراحی کتابخانه سیار برای عشایر است ،شاید در ظاهر فقط مخاطب ما آن ها هستند اما ما شهریان ساکن و یکجانشین هم این شیوه زندگی را به نوعی با جابه جایی معمول خود تجربه می کنیم.

وی در باره برگزاری مسابقه ملی طراحی کتابخوانی عشایر گفت: وقتی این مسابقه با این سبک در حال برگزاری است بهتر است این مساله را به سبک خیلی از معماران به شکل مشکل نبینینم و موضوع را از نگاه فراهم شدن یک امکان تازه بررسی کنیم.

متکی تاکید کرد: در داوری این مسابقه؛ دوستان برگزار کننده به این جنبه هم توجه کردند؛ که افراد داوطلبی که در این مسابقه شرکت کردند شاید بر اساس یک فرصت به این طرح نگاه کردند و این دیدگاه هم مورد توجه قرار گرفت. در مجموع بررسی شد؛ طراحان در طراحی این کتابخانه تا چه مقدار به موضوع ساخت، کاربرد، استفاده و اختلاف بستر توجه کردند. آثار برگزیده تقریبا با اجماع نسبی داوران انتخاب شد. این طرح ها قابل دفاع هستند .

کتابخانه عشایر یک زیست متفاوت با کتاب است

متکی گفت: این طرح ها نه فقط فرصت حل مساله کتابخوانی برای عشایر است بلکه امکان و شیوه جدیدی از تجربه زیستن با کتاب را فراهم می کند یعنی این تجربه نه فقط برای کسانی که این اقلیم ها را مانند عشایر تجربه می کنند؛ بلکه برای شهروندانی که ظاهرا زندگی ساکن هم دارند، محل توجه و علاقه می تواند باشد. من معتقدم جنس کتاب خودش جا بجا کننده است و اغلب اوقات معنی موقتی بودن را با خود دارد. از نهاد تشکر می کنم که موضوع فضای مطالعه را نه به عنوان مساله ای برای کتاب خواندن؛ بلکه به عنوان امکانی برای زیستن متفاوت؛ انتخاب کرد.

در ادامه محمدحسین اقلیدس، کارشناس ارشد معماری از دانشگاه علم و صنعت که به کنندگی از گروهش دراین مراسم شرکت داشت؛ سخنان کوتاهی را ایراد کرد. او از توجه به مساله سادگی در طراحی کتابخانه عشایری مورد نظر خود سخن گفت و گفت: ما بر اساس سیاه چادر عشایر و سادگی آن طرح یا سازه موقت خود را طراحی کردیم.

وی اضافه نمود: این طرح به گونه ای طراحی شد تا عشایر بتوانند مدت طولانی از آن استفاده کنند؛ طرحی که زود فراموش نشود و با فرهنگ عشایر هماهنگ باشد. ساده بودن طرح و این که در کمتر از یک نصف روز جمع آوری شود؛ در این ایده مورد توجه ما قرار گرفت. در این سازه؛ تلاش کردیم بچه ها بتوانند در آن کلاس برگزار کنند، کتاب بخوانند و بازی کردن بچه ها با این سازه و استحکام آن از این نظرمورد توجه ما قرار گرفت. همچنین این طرح به گونه ای طراحی شد تا عشایر بتوانند شب ها از آن به عنوان سینمای صحرایی استفاده کنند.

یحیی نوریان، مدیرعامل شرکت دانش بنیان فرآیند بنیان معماری (فب لب ایران) در این مراسم گفت: توجه به ظرفیت های موضوع طراحی و فعالان این حوزه برای ارائه خدمات فرهنگی قابل تحسین است. پس از شکل گیری همکاری با نهاد و برگزاری جلسات مختلف و تعریف صورت مسئله به صورت حرفه ای؛ این مسابقه طراحی و فراخوان آن با دعوت از فعالان و علاقه مندان به این حوزه منتشر شد. ما در مرحله اول حدود 440 شرکت کننده داشتیم که اغلب از فارغ التحصیلان حوزه معماری و طراحی صنعتی بودند.

وی در این مراسم گفت: رویکردهای مختلف و متنوعی در آثار ارائه شده وجود داشت که هریک از آثار برگزیده بر اساس یکی از این رویکردها طراحی شده بودند. برخی رویکرد اتومبیل را نسبت به طراحی پیش گرفته بودند؛ برخی استفاده از سازه های سبک را مدنظر قرار دادند و برخی آثار بر اساس مبلمان متنوع؛ طراحی شده بود.

نوریان اضافه نمود: دبیرخانه جشنواره در طول برگزاری این رویداد، همراهی فعالی با شرکت کنندگان داشت و همچنان هم پرونده این حرکت برای ما تمام نشده و مایل به برگزاری نشست و گفت وگو در این زمینه هستیم تا با استفاده از ظرفیت های موجود در میان جامعه طراحان در حوزه های فرهنگی، گامی مؤثر برای ارائه خدمت به جامعه عشایر برداریم.

مدیرعامل شرکت دانش بنیان فب لب درباره آثار رسیده به این مسابقه گفت: در نهایت 171 اثر به دبیرخانه جشنواره رسید که بیش از 20 اثر به دلیل رعایت نکردن استانداردهای مطرح شده در فراخوان حذف شدند. در ادامه، داوری در سه مرحله دیگر انجام شد و هر بار آثاری که معیارهای لازم را نداشتند، کنار گذاشته شدند. در سرانجام به یک فهرست 8 نفره از آثار برتر دست پیدا کردیم. در نهایت؛ در بررسی های انفرادی و جمعی آنلاین؛ سه اثر به عنوان آثار برگزیده و پنج اثر هم شایسته تقدیر شناخته شدند.

در ادامه این مراسم؛ محمود قربانی، کارشناس ارشد معماری از دانشگاه تهران که تیمش به عنوان گروه برتر و نخست معرفی گشت به صورت آنلاین سخنرانی کرد و با ارائه یک کلیپ درباره طرح خود در حوزه کتابخانه عشایر توضیح داد.

در این مراسم مظاهریان، عضو هیات علمی دانشگاه تهران هم سخنانی را ایراد کرد. او ابتدا از نگاه فراموش شده معماران به جامعه ای خاص سخن گفت و گفت: نهاد کتابخانه های عمومی کشور همه معماران کشور را به سمت ظرفیتی که معمار آن را فراموش کرده بودند، برد و آن توجه به بخش عشایر بود و این نکته مهم ترین مساله در بحث برپایی این رویداد بود.

وی با ارایه آماری تعجب برانگیز؛ گفت: واقعیت این است که در 100 سال پیش 40 درصد جمعیت کشور را عشایر تشکیل می دادند این جمعیت در زمان انقلاب 7 درصد بود و اکنون این جمعیت به 1.7 رسیده است. ماهیت این جمعیت اکنون فرق دارد و البته شاید ندانید که صرفه افتصادی عشایر در بحث گردشگری، بسیار قابل توجه است. عشایر در بحث گردشگری بسیار خوب ظاهر شدند و روبرو جامعه گردشگری ایرانی و خارجی با عشایر شاید مجذوب کننده ترین و پول سازترین بخش گردشگری در کشور به صورت بالقوه باشد. توجه به این یک درصد جمعیت ایران، که در فرایندهای مختلف نقش بسیار موثری دارند؛ بسیار قابل تحسین و تامل است.

مظاهری بیان کرد: توجه به عشایر در این رویداد نشان داد که شناخت ما از جامعه عشایری بسیار محدود است. یک نکته برای معماران بگویم که برایشان مهم است که از دیسبلین های همسایه استفاده کنند؛ و آن نکته این است که اتفاقا برای ما شهری هاست که ارتباط با طبیعت بسیار مهم است و برای کسانی که درون طبعیت زندگی می کنند، این مساله چندان ارزش تلقی نمی شود.

وی اضافه نمود: این خصلت انسان هاست که آن چه را که ندارند؛ طلب کنند. همچنین باید عرض کنم؛ موسسه فب لب بسیار با نظم و ترتیب آیین نامه مسابقه را طراحی کرد و یک برگزار کننده پیروز و منظم بود. این نظم و ترتیب در برگزاری مسابقه طراحی کتابخانه عشایری بسیار کمیاب بود .

درسرانجام این مراسم از برگزیدگان مسابقه ملی طرح کتابخانه عشایری تجلیل شد. در این مراسم؛ طرح های نگار محمدی، فرناز پیکان پور، محمود قربانی و محمد رجاییان رتبه نخست را کسب کردند. همچنین طرح الهه مرادی و حسین خراسانی رتبه دوم را به خود اختصاص داد و طرح ارائه شده از سوی احسان لسانی و محمدحسین اقلیدس توانست رتبه سوم را دریافت کند.

آثار زهره نژاد بیگلری، سمانه طغیانی دولت آبادی، سینا رضایی نوایی، عطا خویی شایسته تقدیرشناخته شدند. در این مراسم؛ اثر گروهی مژگان افشار فر، فرناز بیات، فاطیما مفید و محمد کاظم زاده نیز به عنوان آثار شایسته تقدیرمعرفی گشتند.

در این مراسم تعدادی از مسولان نهاد کتابخانه های عمومی کشور مانند امین متولیان، معاون برنامه ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات، مهدی رمضانی، معاون توسعه کتابخانه ها و ترویج کتابخوانی نهاد، مهدی توکلیان، مدیرکل روابط عمومی و امور بین الملل نهاد و اصغر گودرزی، مدیرکل توسعه کتابخانه ها و مشارکت های نهاد هم حضور داشتند.