آریای قهرمان؛ مروری بر ماندگارترین نقش های جمشید هاشم پور - مجله رویای کره ای

سینمای ایران، قبل از انقلاب پر بود از قهرمان های کلاه مخملی. قهرمان هایی که کافه را به هم می زدند و دست دختر معصوم ماجرا را می گرفتند و می بردند آب توبه بر سرش می ریختند. قهرمان هایی فقیر که عاشق دختر پولدار می شدند و جهان را به هم می زدند تا به عشقشان برسند. قهرمان هایی یکه بزن که در کوچه پس کوچه های تهران، با چاقو از ناموسشان دفاع می کردند.

سینمای بعد از انقلاب، اما جهت متفاوتی داشت. سال های اول، ستاره سازی و در ادامه آن، قهرمان پروری در سینما مذموم بود. شاید آن زمان فکر می کردند کسی به قهرمان احتیاج ندارد. اما آغاز جنگ تحمیلی بار دیگر، قهرمان ها را به پرده سینما آورد. قهرمان های جوانی که در خط مقدم جبهه می جنگیدند و بار دیگر از ناموسشان دفاع می کردند، به یادمان آورد که چقدر به قهرمان احتیاج داریم. سینمای جنگ تحمیلی، علاوه بر این که از رشادت های قهرمان های گمنام می گفت، ژانر جنگی و اکشن را هم برای اولین بار به مخاطبان سینمای ایران معرفی کرد. ژانر اکشن هم بدون یکه بزن و قهرمان که معنایی ندارد.

این گونه بود که جمشید هاشم پور بعد از چند سال دوری از سینما، به پرده بازگشت. هاشم پور با سر تراشیده، چشمان پرنفوذ و کاریزمای ذاتی که داشت، تبدیل شد به قهرمان شکست ناپذیر دهه شصت سینمای ایران. شمایل قهرمان سر تراشیده، که مثل سیلوستر استالونه و آرنولد شواتزنگر، با آدم بد ها می جنگید و حق طلبی می کرد، مهم ترین قهرمان سینمای ایران بعد از انقلاب است که طی یک دهه و حتی بیشتر، مخاطبان را به سینما می کشاند و آن ها را تحت تأثیر قرار می داد.

به مناسبت هفتاد و هفتمین تولد جمشید هاشم پور مروری می کنیم بر ماندگارترین نقش آفرینی های او.

1. تاراج - زینال بندری

تاراج به کارگردانی ایرج قادری، محصول سال 1363 است. فیلم نامه تاراج را علیرضا داوود نژاد با زیرکی محض به نگارش درآورده است. سال های ابتدای بعد از انقلاب است. جمشید هاشم پور، هنوز یک بازیگر کمتر شناخته شده است و هدف سینمای دولتی آن روزها، میدان دادن به فیلم های ارزشی و اخلاقی است. در این میان، تاراج قهرمان و ضدقهرمان می آفریند و با برگرداندن زمان به عقب، موقعیتی می آفریند که ضدقهرمان، یعنی زینال بندری که یک قاچاقچی اعدامی است بتواند در کنار قهرمان داستان کنش داشته باشد و حتی به یک شخصیت سمپاتیک تبدیل گردد و از قهرمان جلو بزند. البته تاراج بااینکه ریتم و ضرباهنگ خوبی دارد، اما حفره های دراماتیک زیادی هم دارد. بااین حال، زینال بندری و شمایل جمشید هاشم پور ازاینجا متولد می گردد و ماندگار می گردد.

2. عقاب ها - تکاور

ساموئل خاچیکیان، جنایی ساز اوایل دهه سی سینمای ایران که به هیچکاک ایران هم شهرت داشت، بعد از سال ها شکست، پرفروش ترین فیلم سال 64 و پرمخاطب ترین فیلم تاریخ سینمای ایران را می سازد. خاچیکیان که در مقابل سینمای فیلمفارسی به حاشیه رانده شده بود و هیچ گاه حاضر نشده بود در مقابل این جریان سرخم کند، با عقاب ها یک داستان واقعی، پر تعلیق و پرحادثه را به سینما می آورد که نفس ژانر اکشن را در تاروپود خود دارد. سینمای نحیف آن روزها، نمی توانست بیگ پروداکشنی که عقاب ها احتیاج داشت را در اختیار خاچیکیان قرار دهد. به همین دلیل او بامهارت مثال زدنی اش در تدوین، از تصاویر آرشیوی استفاده می نماید و جنگ های هوایی را به تصویر درمی آورد و در کنارش، قهرمان هایی را به مخاطب نشان می دهد که به دل عراقی ها می زنند و دلاوری هایشان بیننده را بهت زده می نماید. هاشم پور در نقش تکاور بالباس کردی، می گردد یک نینجای واقعی. او که بعد از تاراج به چهره ای شناخته شده تبدیل شده بود با عقاب ها، موقعیتش را به عنوان یک بازیگر اکشن و یک قهرمان کامل به تثبیت می رساند.

3. مادر - جمال

یکی از آخرین فیلم هایی که علی حاتمی ساخت، مادر بود. حاتمی در مادر از منظر یک قصه ساده، دو روایت موازی را تعریف می نماید. مادری که روز های آخر عمرش، بچه هایش کنارش جمع می شوند و با اختلافات و دعوا های همیشگی روز های خوش کودکی را زنده می نمایند و زنی که رهسپار سفری است به دیار معشوق. مادر علی حاتمی، با موسیقی بی نظیرش، بازیگران توانمند و روایت جذابی که دارد بی شک یکی از ماندگارترین آثار سینمای ایران است. جمشید هاشم پور هم در روز هایی که یکه بزن سینما بود، با مادر ریسک می نماید و در شمایل متفاوتی حاضر می گردد. جمال پسر پدر است از زنی که در روز های تبعید اختیار نموده است. ورود جمال به میان فرزندان مادر که همچنان باهم مشکل دارند یک چالش تازه است. اما جمال، آرام است، خوش اخلاق است و با گویش شیرین جنوبی اش، همان قدر که خودش را میان بقیه فرزندان جا می نماید، به نقشی ماندگار در ذهن مخاطب هم دست می یابد.

4. پرده آخر - بازرس رکنی

واروژ کریم مسیحی، در اولین تجربه فیلم سازی اش، یک درام پر تعلیق و جذاب می آفریند. پرده آخر، بافرم فیلم در فیلم، یا بهتر است بگوییم نمایش در فیلم، قصه ای نامتعارف با گره افکنی و گره گشایی متفاوتی عرضه می نماید. جمشید هاشم پور با پرده آخر یک ریسک پیروز دیگر را تجربه می نماید و شمایل قهرمانی اش را به کل کنار می گذارد. بازرس رکنی، نه کماندو است و نه اکشن خاصی دارد. او که انگار بیشتر با میخچه پایش درگیر است، در کنار دیگر کاراکترها، فضای پررمزوراز روایت را به خوبی به بیننده القا می نماید. آنچه بازرس رکنی را به شخصیتی مهم در پرده آخر تبدیل می نماید، تنها مربوط به نقش او در افشاسازی نیست. هاشم پور، با شمایل مرموزش، بازرسی را به تصویر درمی آورد که در ظاهر بی آزار و خنثی است، اما از همان اولین حضورش، تأثیری مهم بر روی کاراکتر ها می گذارد و بیننده را قانع می نماید که باید از او حساب ببرد.

5. هیوا - رحیم

رسول ملاقلی پور، همواره فیلم ساز جنگ بود. یا جنگ را در میدان به تصویر درمی آورد یا از قربانیان خاموش جنگ می گفت. در کارنامه کاری او، هیوا یکی از بهترین ها و پررنگ ترین آثار او در ارتباط با جنگ تحمیلی است. ملاقلی پور در برزخی از واقعیت و خیال، کابوس و رؤیا و حقیقت و دروغ، بیننده اش را باشخصیت اصلی اش آشنا می نماید و او روانه سفری عاشقانه می نماید. جمشید هاشم پور، قبلاً با پرده آخر نشان داده بود که به جز قهرمان اصلی می تواند یک مکمل درخشان باشد. حضور او در هیوا دقیقاً آن نقش مکملی است که تأثیری دراماتیک در قصه دارد و می تواند در کنار شخصیت اصلی بیننده را با خودش همراه کند. هاشم پور آن قدر در هیوا می درخشد که دیپلم افتخار جشنواره را کسب می نماید. افتخاری که تا سال ها بعد و دارکوب و دریافت سیمرغ بلورین دیگر تکرار نمی گردد.